Όλοι οι άνθρωποι, έχουν εκ γενετής την ικανότητα να ενεργούν με αυτονομία και να μαθαίνουν μέσα από τα αποτελέσματα των πράξεών τους. Αυτή η σχέση μεταξύ της αυτόνομης ενέργειας και των συνεπειών της που οδηγούν στη μάθηση ονομάστηκε από τους συμπεριφοριστές συντελεστική μάθηση. Οι συνέπειες της συμπεριφοράς επηρεάζουν τη μελλοντική συχνότητα των συντελεστικών αντιδράσεων και εφόσον χρησιμοποιηθούν οι κατάλληλοι χειρισμοί και με τον κατάλληλο τρόπο μπορεί να τροποποιηθεί.
Η συντελεστική μάθηση εξαρτάται κυρίως από τη συνάφεια τριών όρων, τα προγενόμενα που είναι τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος και οι καταστάσεις που προηγούνται μίας αντίδρασης, τα διακριτικά ερεθίσματα που είναι τα προγενόμενα ερεθίσματα που προηγούνται μίας κατάστασης και η συμπεριφορά που περιλαμβάνει όλες τις επίκτητες αντιδράσεις των έμβιων όντων. Ως συντελεστική συμπεριφορά ονομάζεται η συμπεριφορά που μπορεί να μετατραπεί λόγω της μετατροπής των επακόλουθων που έχει.
Μορφές συντελεστικής μάθησης
Συνολικά υπάρχουν 4 μορφές συντελεστικής μάθησης οι οποίες ορίζονται με βάση την ποιότητα των επακόλουθων (θετικά ή αρνητικά). Οι όροι ενίσχυση και τιμωρία χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν τις μορφές συντελεστικής μάθησης και σκοπό έχουν την τροποποίηση αντιδράσεων και όχι ανθρώπων. Η ενίσχυση περιγράφει την αύξηση των συντελεστικών αντιδράσεων και η τιμωρία περιγράφει την ελάττωση.
- Η θετική ενίσχυση > αύξηση στη μελλοντική συχνότητα μιας συμπεριφοράς που οφείλεται στην προσθήκη ενός θετικού ερεθίσματος σε σχέση με τη συμπεριφορά αυτή.
- Η άμεση τιμωρία > ελάττωση στη μελλοντική συχνότητα της συμπεριφοράς που οφείλεται στην προσθήκη ενός αρνητικού ερεθίσματος σε σχέση με αυτή τη συμπεριφορά.
- Η έμμεση τιμωρία > ελάττωση στη μελλοντική συχνότητα της συμπεριφοράς αποσύροντας ένα θετικό ερέθισμα με βάση τη συμπεριφορά αυτή. Η έμμεση τιμωρία μπορεί να έχει δύο μορφές. Η πρώτη είναι η διακοπή ενίσχυσης κατά την οποία απομακρύνονται από το περιβάλλον οι συνθήκες που σχετίζονται με ενισχυτικά αποτελέσματα και η δεύτερη, η διακοπή κεκτημένων προνομίων κατά την οποία αποσύρονται ενισχυτικά αποτελέσματα (κλείνουμε την τηλεόραση ή τον υπολογιστή όταν το παιδί είναι ανυπάκουο).
- Η αρνητική ενίσχυση > αύξηση στη συχνότητα της συμπεριφοράς που προκύπτει από την απόσυρση ενός δυσάρεστου ερεθίσματος που σχετίζεται με τη συμπεριφορά αυτή. Η αρνητική ενίσχυση διακρίνεται στη διαφυγή που ορίζεται ως η απομάκρυνση από ανεπιθύμητες καταστάσεις σε συνάφεια με μία αντίδραση (για παράδειγμα το παιδί να επιδιώκει να το βγάλει η δασκάλα από την τάξη για να αποφύγει ένα δυσάρεστο μάθημα) και στην αποφυγή που ορίζεται ως η προσπάθεια απαλλαγής από ανεπιθύμητες καταστάσεις (για παράδειγμα το παιδί παριστάνει ότι είναι άρρωστο για να μην πάει στο σχολείο).
Απόσβεση ονομάζεται η διαδικασία κατά την οποία αντιστρέφεται η διαδικασία που ακολουθείται για να επιτευχθεί η συντελεστική μάθηση και διακόπτεται η προσθήκη ή η απόσυρση θετικών ή αρνητικών ενισχυτών σε συνάφεια με μία αντίδραση η οποία στο παρελθόν είχε θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα. Η γνώση αυτών των πληροφοριών μπορεί να βοηθήσει σημαντικά τους ειδικούς εκπαιδευτικούς αλλά και τους γονείς, οι οποίοι σε ταυτόχρονη συνεργασία μπορούν να εφαρμόσουν την ενίσχυση και την τιμωρία στη συμπεριφοριστική παρέμβαση στα παιδιά με γενικευμένες μαθησιακές δυσκολίες και διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές.
Φωτογραφία από Aw Creative από το Unsplash