Τα Ανιχνευτικά Εργαλεία, είναι ειδικές δοκιμασίες που έχουν δημιουργηθεί ώστε να παρέχουν τη δυνατότητα ανίχνευσης και έγκαιρης αναγνώρισης των μαθητών που παρουσιάζουν ή θα παρουσιάσουν στο μέλλον μαθησιακές δυσκολίες (εξαρτάται από την ηλικία που βρίσκεται το παιδί). Τα εργαλεία αυτά ανιχνεύουν τις δυσκολίες στην ανάγνωση, τη γραπτή έκφραση, τις διαταραχές λόγου, ομιλίας, μνήμης και μάθησης, την ψυχοκοινωνική προσαρμογή, την αναγνώριση των μαθησιακών δυσκολιών, τα αναγνωστικά λάθη, τις εκτελεστικές λειτουργίες, την προσοχή και τη συγκέντρωση. Παρακάτω θα αναφερθεί επιγραμματικά το εργαλείο για την αναγνώριση μαθησιακών δυσκολιών στην τάξη για μαθητές 8-15 ετών (Παντελιάδου & Αντωνίου, 2007β).
Σκοπός του εργαλείου
Στόχος του εργαλείου για την Ανίχνευση των Μαθησιακών Δυσκολιών από Εκπαιδευτικούς (ΑΜΔΕ) είναι η αναγνώριση των μαθησιακών δυσκολιών σε μαθητές ηλικίας 8-15. Καλύπτει το πλαίσιο του γραπτού λόγου αλλά και τις περιοχές του προφορικού λόγου, του συλλογισμού και των μαθηματικών. Μια σημαντική λεπτομέρεια που πρέπει να αναφερθεί είναι ότι το εργαλείο μπορεί να συμπληρωθεί από όλους τους εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Συνεπώς οι εκπαιδευτικοί, με την χρήση του ΑΜΔΕ έχουν τη δυνατότητα να εστιάσουν σε συγκεκριμένες δεξιότητες αλλά και συμπεριφορές καθώς και να αντιληφθούν καλύτερα τις δυσκολίες των μαθητών τους ώστε να ενημερώσουν έγκαιρα τους γονείς για να αρχίσει η εκπαιδευτική παρέμβαση που είναι κατάλληλη για τον κάθε μαθητή.
Προϋποθέσεις χορήγησης του εργαλείου
Η χορήγηση του εργαλείου γίνεται εφόσον έχουν αποκλειστεί άλλοι παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μαθησιακά προβλήματα. Απαραίτητο είναι ο εκάστοτε μαθητής να έχει ανελλιπή φοίτηση στο σχολείο, ώστε να είναι βέβαιο πως οι Μαθησιακές Δυσκολίες δεν είναι συνέπεια φτωχής διδασκαλίας αλλά και να κατέχει την ελληνική γλώσσα.
Περιεχόμενα εργαλείου
1.Φυλλάδιο εξέτασης
2.Οδηγός εξεταστή
3.Περιγραφή
Τρόπος χορήγησης
Το εργαλείο αποτελείται από 6 κλίμακες:
- Κλίμακα πρόσληψης προφορικού λόγου: Αποτελείται από 17 ερωτήσεις, οι οποίες αναφέρονται σε φωνολογικές δυσκολίες, σε δυσκολίες που αφορούν το λεξιλόγιο, σε δυσκολίες κατανόησης σύνταξης και στην συνολική κατανόηση του προφορικού λόγου.
- Κλίμακα παραγωγής προφορικού λόγου: Περιλαμβάνει 19 προτάσεις που αναφέρονται σε δυσκολίες φωνολογικές, σύνταξης και προφορικής αναδιήγησης. Αφορούν γενικότερα το κατά πόσο ο μαθητής παράγει προφορικό λόγο με σωστή σύνταξη και γραμματική καθώς και πλούσιο ή μη λεξιλόγιο.
- Κλίμακα ανάγνωσης: Ο εξεταστής αξιολογεί τον μαθητή με βάση 20 ερωτήσεις που σχετίζονται με την αναγνωστική συμπεριφορά και αποκωδικοποίηση, την ευχέρεια, την αναγνωστική κατανόηση και συγκεκριμένες αναγνωστικές στρατηγικές.
- Κλίμακα γραφής: Περιλαμβάνει 20 προτάσεις για την παραγωγή του γραπτού λόγου. Συγκεκριμένα, καλύπτονται οι γραφοκινητικές δεξιότητες, η ορθογραφία, η ορθή χρήση σύνταξης, το λεξιλόγιο, η παραγωγή κειμένου και οι στρατηγικές που αξιοποιούνται κατά την συγγραφή.
- Κλίμακα του συλλογισμού: Απαρτίζεται από 20 ερωτήσεις σχετικά με τα γνωστικά και μεταγνωστικά χαρακτηριστικά των μαθητών με μαθησιακών δυσκολίες. Συγκεκριμένα, αξιολογείται η μεταγνωστική γνώση, η παρακολούθηση, οι στρατηγικές, η επίλυση προβλημάτων και τα κίνητρα
- Κλίμακα μαθηματικών: Περιλαμβάνει 20 προτάσεις με τα κυρίαρχα προβλήματα στον τομέα των μαθηματικών. Μερικά από τα προβλήματα αυτά είναι οι δυσκολίες με την έννοια του αριθμού, με τις αριθμητικές πράξεις, την κατανόηση βασικών αριθμητικών δεδομένων και την επίλυση προβλημάτων.
Κάθε κλίμακα αποτελείται από έναν ορισμένο αριθμό ερωτήσεων. Κάτω από κάθε ερώτηση υπάρχουν αριθμοί από το 1-9. Ο εξεταστής καλείται να κυκλώσει μόνο έναν από αυτούς τους αριθμούς ώστε να δηλώσει σε ποιο βαθμό εμφανίζεται η συμπεριφορά που περιγράφει η ερώτηση (1 -> πάντα, 2 ή 3 -> συχνά, 4 ή 5 ή 6 -> μερικές φορές, 7 ή 8 -> σπάνια, 9 ->ποτέ). Δίπλα σε κάθε ερώτηση υπάρχει ένα κενό κουτάκι το οποίο συμπληρώνεται από τον αξιολογητή. Αρχικά, ο εξεταστής παρατηρώντας το μαθητή και βάζοντάς του ασκήσεις σχετικές με την συμπεριφορά κάθε ερώτησης βγάζει συμπέρασμα για το πόσο συχνά αυτή παρουσιάζεται και κυκλώνει τον αντίστοιχο αριθμό. Αφού έχουν συμπληρωθεί όλες οι ερωτήσεις όλων των κλιμάκων το εργαλείο βρίσκεται πια στα χέρια του αξιολογητή.
Ο αξιολογητής γράφει στο κενό κουτάκι τον αριθμό που έχει κυκλώσει ο εξεταστής για την συγκεκριμένη ερώτηση. Έπειτα αθροίζει τους αριθμούς και βγάζει τον συνολικό βαθμό για κάθε κλίμακα. Στην συνέχεια καλείται να βρει τον μέσο όρο για κάθε κλίμακα διαιρώντας τον συνολικό αριθμό με το αριθμό των ερωτήσεων που εξετάστηκαν. Ο μέσος όρος ονομάζεται πραγματική τιμή και πρέπει να μετατραπεί σε εκατοστημόρια/τυπικούς βαθμούς. Για να γίνει αυτό ο αξιολογητής επιλέγει από τον αντίστοιχο αριθμό από το ειδικό παράρτημα, τον κατάλληλο πίνακα τυπικών βαθμών για την τάξη και το φύλο του μαθητή για κάθε κλίμακα. Στη συνέχεια εντοπίζει την πιο κοντινή πραγματική τιμή στην τιμή του μαθητή. Εάν βρίσκεται μεταξύ δυο αριθμών επιλέγει τον μικρότερο.
Αξιοπιστία και εγκυρότητα εργαλείου.
Ο όρος αξιοπιστία ταυτίζεται με τη σταθερότητα των μετρήσεων στο χώρο. Γι’ αυτό ο πιο συνηθισμένος τρόπος αξιολόγησης είναι η μέθοδος ελέγχου και επανελέγχου. Μετά από εφαρμογή του εργαλείου σε πολλά παιδιά και τα αποτελέσματα που προέκυψαν με την μέθοδο ελέγχου-επανελέγχου βρέθηκε ένας βαθμός συσχέτισης μεγαλύτερος από 0,95 δηλώνοντας έτσι την υψηλή αξιοπιστία του εργαλείου. Η εγκυρότητα είναι η ικανότητα του εργαλείου να μετρήσει αυτό για το οποίο κατασκευάστηκε. Αξιολογήθηκε με βάση διαφορετικά είδη εγκυρότητας όπως η εννοιολογική εγκυρότητα, η δομική εγκυρότητα της εννοιολογικής κατασκευής ΑΜΔΕ και η παραγοντική δομή της κάθε κλίμακας.
Συμβολή εργαλείου.
Το συγκεκριμένο εργαλείο δίνει πληροφορίες για την πιθανότητα ύπαρξης μαθησιακών δυσκολιών δεν αποτελεί όμως σίγουρο μέσο, καθότι οι μαθησιακές δυσκολίες θα πρέπει πάντα να ελέγχονται σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες (νοημοσύνη, ύπαρξη αισθητηριακών προβλημάτων κ.α.). Αποτελεί, επομένως, ένα εργαλείο ανίχνευσης και όχι διάγνωσης των Μαθησιακών Δυσκολιών. Η διάγνωση θα πρέπει να γίνεται στα πλαίσια μιας συνολικής, διεπιστημονικής συνεργασίας.